maykop kültürü ne demek?

Maykop kültürü (Rusça: майкоп),¹ Tunç Çağı'nda Batı Kafkasya bölgesinde hakim olmuş başlıca arkeolojik kültürlerinden biriydi.

Maykop kültürü batıda Taman Yarımadası'na, doğuda günümüz Dağıstan sınırına ve güneyde Kura Nehri'ne kadar uzanan bir bölgede görülmekteydi. Kültür, adını Kuban Nehri vadisindeki Maykop kurganında bulunan kraliyet mezarından almıştır.

2018'de yayınlanan genetik çalışmalara göre, Maykop kültüründe yaşayan nüfus güneyden, daha spesifik olarak Batı Gürcistan ve Abhazya'dan Maykop kültür bölgesine gelmiştir. Bu nüfusun aynı zamada Kafkasya'nın kuzey tarafını ilk kez kolonileştiren Eneolitik çiftçilerin soyundan geldiği düşünülmektedir. Bu yüzden Maykop kültüründe yaşamış insanların Kuzeybatı Kafkasya dil ailesinin kurucuları olduğu düşünülmektedir.²³

Kültür

Maykop kültüründe görülen ölüleri defnetme ritüelleri Hint-Avrupa kültürlerindeki def ritüelleriyle benzerlik göstermektedir. Genellikle taş bir çukura gömülen cesetlerin tepesine bir kurgan (veya tümülüs) dikilirdi. Sonraki dönemde kurganların yerini taş yığınları almıştır.

Maykop kültürü o dönemdeki diğer kültürlerin aksine altın ve gümüş işçiliği bakımından zengindi.

Sanat

20. yüzyılın başında yapılan araştırmalarla Maykop kültüründe yaşamış insanların kendilerine özgü hayvan tasvirleri olduğu tespit edilmiştir. Maykop kültüründe kullanılan hayvan tasvirlerinin sonraki dönemlerde yaşamış halklar tarafından prototip olarak kullanıldığı düşünülmektedir: Maykop döneminden hayvan tasvirleri, İskit, Sarmat ve Kelt hayvan tasvirlerinden yaklaşık 1000 yıl daha eskidir.

Maykop kültürüne atfedilenler petroglifler bugüne kadar deşifre edilmemiştir.⁴

At yetiştiriciliği

Maykop kültüründe yaşamış halklar çoğunlukla yerleşik bir yaşam sürüyordu. Bu yüzden attan çok sığır ve domuz yetiştiricliği yapmışlardır.

Arkeologlar at yularındaki bronz yanak kayışının özgün bir formunu keşfetmiştir. Yanak kayışı, at başlığını ve yular kayışını birbirine bağlayan bükülmüş bir bronz çubuktan oluşmaktaydı. Yanak kayışındaki çentikler, kayışın burnu ve alt dudağı bağlamak için kullanıldığını göstermektedir.⁵

Dünyadaki en eski vagon tekerlerinden bazıları Maykop kültür bölgesinde bulunmuştur. Kuban bölgesindeki Novokorsunskaya kurganında bulunan iki ahşap tekerlek, MÖ 4. binyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.⁶

Teras tarımı

Dağlara inşa edilen yapay teras kompleksleri, bu halkın yerleşik bir yaşam sürdüğünü, nüfus yoğunluğunun yüksek olduğunu ve yüksek düzeyde tarımsal becerilere sahip olduğunu kanıtlamaktadır. MÖ 3000'lü yıllarda inşa edilen teraslar, sonraki kültürlerce de kullanılmıştır. Bölgedeki teraslarda bulunan çanak çömleklerin büyük çoğunluğu Maykop döneminde, geriye kalan çalan çömlekler ise İskit ve Alanlar yaşadığı dönemde yapılmıştır. Maykop terasları dünyanın en eski terasları arasındadır, ancak hakkında çok az çalışma yapılmıştır. Terasların günümüze kadar gelmesi, terasları inşa eden kişilerin yüksek seviyede mühendislik bilgisine sahip olabileceğini göstermektedir.

Son keşfedilenler

Rus arkeolog Alexei Rezepkin'e göre, bu kültürde aşağıdaki objeler keşfedilmiştir:

• Bugüne kadar keşfedilmiş en eski bronz kılıç. MÖ 3400 veya MÖ 3300'lü yıllara tarihlenen kılıç, Novosvobodnaya'nın yakınlarındaki taş mezarda bulunmıştur. Bronz kılıç, günümüzde Sankt-Peterburg'daki Ermitaj Müzesi'nde sergilenmektedir. Kılıcın uzunluğu 63 cm, kılıç kabzasının uzunluğu ise 11 cmdir.
• Bugüne kadar keşfedilmiş en eski kolon.
• Bugüne kadar keşfedilmiş en eski telli çalgı. MÖ 3000'lü yıllara tarihlenen bu çalgı, Adigelerin şiçepşinine benzemektedir. Bronz kılıç gibi Ermitaj Müzesi'nde sergilenmektedir.

Köken

Pontik stepler

Gömme uygulamaları Marija Gimbutas'ın Kurgan hipotezi'nde açıklanan cenaze pratiklerine benziyor. Bu bazıları tarafından Pontik step'den Kafkasya'ya bir Hint-Avrupa müdahalesi olarak görülüyor. Bununla birlikte, J.P. Mallory'ye göre:

Kültür, en azından, Proto-Hint-Avrupalılar soyundan gelenlerle güçlü etnik ve dilbilimsel bağları olan "kurganlaşmış" bir yerel kültür olarak tanımlanmıştır. Ekonomik anlamda, Aşağı Mikhaylovka grubu ve Kemi Oba kültürü ile ve daha uzaktan Küresel Amfora ve İpli Eşya kültürleriyle ilişkilendirilmiştir. Yine de, Mallory'ye göre:

İranî kökenler

Mariya İvanova'ya göre Maykop'un kökenleri İran Platosu'ndaydı:

Azerbaycan

Daha yakın zamanlarda, Azerbaycan'daki Soyuqbulaq'da bazı çok eski kurganlar keşfedildi. Bu kurganlar MÖ 4. binyılın başına tarihlenir ve Leylatepe kültürüne aittir. Kurganları araştıranlara göre Soyuqbulaq kurganları ile Maykop kurganları arasında bazı önemli paralellikler vardır:

Ayrıca bakınız

• Darkveti-Meşoko kültürü
• Kafkas avcı-toplayıcılar

Kaynakça

Orijinal kaynak: maykop kültürü. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩

4. Е.И.Крупновым «О загадочной майкопской надписи // Вопросы истории № 3, М. 1964г ↩

5. Мунчаев Р. М. Бронзовые псалии майкопской культуры и проблема возникновения коневодства на Кавказе,«Кавказ и Восточная Европа в древности», М.,1973. ↩

6. Holm, Hans J. J. G. (2019): The Earliest Wheel Finds, their Archeology and Indo-European Terminology in Time and Space, and Early Migrations around the Caucasus. Series Minor 43. Budapest: ARCHAEOLINGUA ALAPÍTVÁNY. . ↩

Kategoriler